OPERATION GOMORRAH |
een bezoek aan het Reeperbahn Festival 22 – 24 September 2011
In het kader van de Battle of Britain hadden de Duitsers met hun Luftwaffe bombardement op Coventry in november 1940 met als werktitel ‘Mondscheinsonate’ een werkwoord gemaakt.
‘Coventrieren‘ was een favoriet woord in het vocabulaire van ‘Der Dicke’ (Hermann Göring).
Bijna 3 jaar later introduceerde ‘Bomber Harris’, nickname van RAF luchtmaarschalk Arthur Travis Harris, met operatie ‘Gomorrah’ het zogenaamde tapijtenbombardement in Hamburg en kwam de op één na grootste stad van Duitsland met deze meedogenloze vorm van bombarderen middels Flying Fortresses meteen op de eerste plaats (dus nog boven Rotterdam en Dresden) van een serie legendarische bombardementen, die anno nu worden aangemerkt als regelrechte oorlogsmisdaden. Met deze methode werden meer dan 45.000 (voornamelijk) burgers gedood en het huizenbestand van de grootste havenstad van Duitsland gehalveerd. Ook Engeland had er een werkwoord bij in militaire kringen: ‘Hamburgering‘
Om de stadsbevolking te beschermen en ter luchtverdediging werd op initiatief van Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt Albert Speer de architect Friedrich Tamms opdracht gegeven om een zogenaamde Flakturm auf dem Heiligengeistfeld te tekenen. Dit openveld ligt ten westen van het stadscentrum naast de uitgaanswijk St. Pauli, alwaar eind 1960 Astrid Kirchherr (de verloofde van de bassist van The Beatles,Stu Suttcliffe, een schoolvriend van John Lennon) de legendarische zwart/wit kermisfoto maakte van de vijf Beatles met vetkuif (als op de cover van het boek The Beatles in Hamburg; zie hieronder).
Net als de bouw van de Atlantikwall werd de werkelijk bouw uitgevoerd in het kader van de Arbeitseinsatz en door dwangarbeiders, e.e.a. onder leiding van Organisation Todt (1938-1945), een Duitse overheidsbouwmaatschappij vernoemd naar de oprichter Fritz Todt, en aanvankelijk onderdeel van het Duitse Ministerie voor Bewapening en Munitie van het Derde Rijk.
Op de 5e verdieping van deze bunker bevindt zich nu een forse discotheek met een redelijk podium (www.uebelundgefaehrlich.com). Je kunt naar boven lopen, maar we worden gewoon de lift in gedirigeerd. E.e.a doet je onmiddellijk denken aan 11 in Amsterdam.
De kleedkamer voor The Jezabels (een van de duidelijke kampioenen van dit jaar) bevindt zich o.a. op het dak van deze bunker met wijds uitzicht op Hamburg. De rest van deze ware vesting wordt gebruikt door medialen en Muzikrelatierten, en is ook een tijd gebruikt als medisch centrum.
Tevens kijk je uit op het voetbalstadion Millentor, op een steenworp van de Reeperbahn gelegen en de thuisbasis van de plaatselijke profvoetbalclub FC St. Pauli. De FC speelde op die namiddag/avond tegen Aue, een Aussi-club die eveneens in de Bundesliga speelt.
Nu heb ik weinig verstand van voetballen, maar ondanks het merkwaardige, vreedzame gedrag van de Pauliner ("St. Pauli-Fans gegen Rechts !") is een Aussi-club in Hamburg blijkbaar goed voor bussen vol extra hermandad. Uitslag 3-2, voor Aue dan.
De avondmix van voetbalfans en poppubliek is meestal niet de juiste, en dat gold ook voor de zaterdagavond ofschoon echt matten uitbleef weliswaar onder zwaar toeziend oog van de massaal op de been gebrachte Polizei. Wij telden tientallen busjes met mobiele eenheid units.
Tegenover die Hochbunker is op zaterdag overdag een forse vlooienmarkt, en het is interessant om te zien hoe aldaar de combi van gêne en Duitse wetgeving uitwerkt op de te koop aangeboden WOII parafernalia in de stalletjes, alle swastika’s zijn netjes afgeplakt.
St. Pauli of Sankt Pauli (naar de protestantse kerk, die er niet meer is) is een stadswijk van het district Hamburg-Mitte in Hamburg en ligt meteen ten Noorden van de Elbe en de haven. Hoewel St. Pauli ook een beduidend woongebied is, staat het vooral bekend om het deel van de wijk dat der Kiez wordt genoemd: een hoerenbuurt die tegenwoordig ook het middelpunt is van allerlei andere vormen van middelmatig, stedelijk vermaak. Middelpunt van der Kiez is de Reeperbahn, bijgenaamd die sündige Meile, 930 meter lang, en loopt van de Nobispoort tot de Millernpoort. Het locale logo van deze vrijstaat wordt vaak gevormd door een piratendoodskop met twee zwaarden of knekels er onder. De Reeperbahn is niet alleen een straat, maar de naam wordt ook gebruikt voor het hele prostitutiegebied van Hamburg met zo’n 2000 geregistreerde hoeren. Behalve agressieve tippelprostitutie, is er een steeg met raamprostitutie in de opmerkelijk genoeg voor vrouwen en minderjarigen afgesloten Herbertstrasse, en bevinden zich enige eroscentra aan de straat. In de straat Grosse Freiheit, een zijstraat van de Reeperbahn, zijn nachtclubs waar striptease en ook live-seks op het toneel getoond wordt en bekende muziekclubs en discotheken.
Een sfeertje dat de mix houdt tussen de Walletjes en Bourbonstreet, maar de gezellige chaos van Austin ontbreekt.
Overdag is er eigenlijk niet zoveel te beleven. ‘s Avonds is het een kakofonie van neon-reclames, straatrumoer en foute disco-herrie.
Reeperbahn – Wonder Bar |
Reeperbahn |
Reeperbahn-Novolino |
Reeperbahn-Eros centre |
Reeperbahn-Blue Night |
Reeperbahn-Paradise Sex |
Reeperbahn-Suss |
Reeperbahn-Laufhaus |
Reeperbahn-Sexshop |
Reeperbahnbrechend |
Reeperbahn-Erotik Kino |
Reeperbahn-Peepshow |
Reeperbahn-wristband |
De Hamburgse organisatie is een Gbr met op de achtergrond de gerenommeerde onafhankelijke Hamburgse concertpromoter Karsten Jahnke, die ik indertijd leerde kennen als de Duitse promotor van o.a. Herman Brood en Herman van Veen.
Tot de genodigde delegates behoorde dit jaar ook de kopstukken van Eurosonic/Noorderslag, die zich -terecht- kapot ergerden aan het hoge paste copy-gehalte dat zich niet alleen meer beperkt tot de formule, maar zelfs tot en met het art-work (en zelfs de deurhangers in het hotel waren jaren geleden al eens verzonnen in Groningen). All-time seminar goeroe Peter Smid, inhoudelijk directeur van Eurosonic/Noorderslag, Eurofiel en in het dagelijks leven onderkoning van Buma-Cultuur, was zelfs gevraagd om een dag eerder op een speciale, officiële receptie in het Rathaus van Hamburg te verschijnen. Hij was bijzonder gepikeerd over de vraag van de stadsofficial "wat zou jij nou nog kunnen verzinnen om Reeperbahn Festival te verbeteren…"
Wat Smid vooral op was gevallen was het zeer substantiële bedrag ("vele malen groter dan wat Groningen bijdraagt") dat de stad bijdraagt aan dit jaarlijkse muziekevenement.
Staat tegenover dat Groningen voor een groot gedeelte afhankelijk is van de subsidies vanuit Brussel, met weliswaar weer als handicap dat Eurosonic daarom geen podium verschaft aan de Amerikaanse, Canadese of Australische groepen; en die zijn er in Hamburg wel.
En dan gaf het nog de Warner party, de Neuland party und so weiter. Vooral heel veel ons kent ons (‘the usual suspects’) ‘en allemaal rijp voor een vermelding in de volgende editie van Audience of IQ Magazine.
Net als Groningen en Nijmegen is Hamburg een Hanze stad, officieel Freie und Hansestadt Hamburg (Nedersaksisch Hamborg [?ha?mb???]), met bijna 1,8 miljoen inwoners, terwijl de agglomeratie zo’n 4 miljoen mensen vormt. Hamburg maakt geen deel uit van een deelstaat, maar vormt er zelf een.
Natuurlijk heeft ook Hamburg een afdeling City Marketing. Ik had een verhelderend gesprek met dhr. Johannes Everling van City Marketing en zelf actief lid van de supportersvereniging van de FC en hartstochtelijk pleitbezorger van de stad en het evenement. Waarom dit evenement hier op deze plek? Zijn antwoord was best verbijsterend. De stad die traditioneel politiek bezien vooral voor 70 links bezien mag worden heeft een zeer liberale visie op stad-mens-maatschappij (nou ja, voor Duitse begrippen dan). Krakers, autonomen, anarchos, hippies, punks, zwervers en bedelaars worden geaccepteerd als een gegeven en getolereerd of met rust gelaten en geaccommodeerd, dat is goedkoper en minder gedoe. Dat zelfde geldt voor drugs en prostitutie en eventuele handhaving van sluitingstijden. En in diezelfde adem kan (pop)muziek mee geblazen worden. Het schmützige van de Reeperbahn houdt het kosten en prijsnivo van de buurt laag, en daardoor hebben speculanten minder grip op dit deel van de stad en kunnen al die kroegjes, bars en podia financieel overleven. Er is zelfs met het pooierwezen en de maffia een understanding dat alle partijen baat hebben bij een zekere vorm van rust en tolerantie. Deze visie wordt bijvoorbeeld al jaren gepraktiseerd in de omgang met de Autonomen die nog maar 1x per jaar (op 1 mei; Tag der Arbeit) echt problemen maken middels een georganiseerde chaos, maar die verder hun gang kunnen gaan. De stad koopt zelfs hele panden aan ten behoeve van herbestemming in de zin van woningbouw en het beschikbaar stellen van werkruimtes t.b.v. kleinschalige neringdoenden. Deze status quo wordt ook herkend in het niet toegankelijk zijn voor vrouwen van de Herbertstrasse: de dames zien namelijk liever niet dat moeder de vrouw -ook lekker stappend door Hamburg- pappa bij een van de dames per ongeluk naar binnen ziet stappen, en vervolgens hun negotie verstiert.
Interessante visies en verdere info van Johannes, die je niet meteen in de gebruikelijke folders en boekjes vindt over Hamburg, heb ik in de rest van de tekst van dit weblog verwerkt.
Handig, maar weinig boeiend is "Hamburg"; mit city-atlas uit de serie Marco Polo ISBN 978-3-8297-0424-3 juli 2010 |
|
Hamburg Marco Polo gids |
Het seminar-gedeelte wordt niet alleen bar slecht bezocht, het is ook een behoorlijke aanfluiting voor een festival dat pretendeert internationaal te zijn. De zaterdag was zelfs volledig in het Duits, maar dat leverde niet veel meer toehoorders op. Met naar schatting tussen de 800 en 1200 professionals is het nog lang niet op stoom (het streven is 1500), maar het kan zijn dat de crisis zich nu ook in deze business is gaan manifesteren. Feit blijft dat Eurosonic/Noorderslag al een paar jaar in minder dan een dag uitverkocht is.
Het marktgedeelte op de Spielbudenplatz wordt opgeleukt met een serie marktkramen met een posterbeurs (Flatstock), media-bussen, een ska-bus van de Bazookas, sponsors, een ticketoffice, bars en terrasjes.
Het interessantste kraampje betrof www.vinylrecorder.com, die de wereld op z’n kop zet door cd’s over te zetten naar vinyl voor de doe-het-zelver.
Maar we kwamen natuurlijk voor de (nieuwe) bands en Muzikkünstler.
Bijna zonder uitzondering was het versterkte geluid kut met peren. En dat openluchtpodium op de Spielbudenplatz is eigenlijk niet te doen voor een rockband, zeker niet voor Go Back To The Zoo.
Komt nog bij dat het allemaal te vrijblijvend is, het publiek bestaat uit kinderwagens, zwervers & bedelaars, punks, pooiers en hoeren, terwijl de festivalgangers een duidelijke minderheid vormen.
Hiermee is ook de makke van het festival blootgelegd. Het festival is niet echt verweven met de stad of de festivalbezoekers en zo is het meer een toeristisch uitje of een excuus voor meet & greet (o.a. Yourope vergadert hier en bijvoorbeeld Jan Smeets komt enkel voor die meeting speciaal overgevlogen). Het is een slonsige en te makkelijke locatie voor Europese begrippen met weinig restricties omwege de status quo met de locale scene. Het passionele, de heart & soul ontbreekt, het is allemaal net niet echt.
De gepropagandeerde trilogie Sex en Drugs en Rock ‘n Roll is hier mankerend.
De Sex is de droevigste en slechtste sex (stoephoeren met alle ellende er op en er aan, een fenomeen waar elke stad eigenlijk graag vanaf wil)
Het geeft zelfs officiële ‘Historische Hurentour’ onder leiding van veelal travestieten die voor 28,50 euro per persoon, die als rattenvangers boeren, burgers en buitenlui van beiderlei kunnen achter zich aan zeulen en her en der een slap verhaal met flauwe grappen slijten. De karavaan lacht en giechelt, maar loopt wel mooi voor gek met zo’n prangende tour-sticker op de overjas.
En de Rock is voornamelijk zonder roll op een paar bands na.
Duitse pop en rock, hoe commercieel, ‘anarcho’ of ‘autonom’ ook, blijft vooral steken in epigonisme, de verkeerde overdrijving of verkleedpartijen die niet zoveel met muziek te maken heeft.
Van de 170 attracties kun je bijna blind meer dan de helft op voorhand op kwaliteit schrappen. De bands spelen voor niks of voor weinig; overigens net zo als in Groningen en in Austin. Maar het platform is veel minder draagkrachtig met betrekking tot exposure en netwerken. Na vijf edities zou dat toch meer impact moeten hebben. Ik heb maar weinig relevante promotors of agents rond zien stappen. Evenwel was aan kansloze attracties geen gebrek.
"Harry, hol schon mal den Wagen".
"Harry, hol schon mal den Wagen" |
Omwege de culturele extra-input wordt de Eurosonic/Noorderslag-ganger aangespoord om naar het Groninger Museum te gaan, waar in januari dan net een mindere tentoonstelling is, die je eigenlijk ook over zou slaan.
Het Reeperbahn Festival geeft gratis toegang (en dat bespaart je toch weer 12 euro) tot het zogenaamde "Beatlemania Hamburg", ‘das Beatles Museum, mitten auf St. Pauli, wo alles begann!’.
Beatlemania-afgekeurd ontwerp Revolver |
Beatlemania-entree |
Op zich een keurig ingericht en interessant museum, ongeveer op de hoek van de straat waar de fab four zich begin jaren zestig het laplazarus speelde in diverse clubs. Opmerkelijk genoeg bestaat drie van de vier clubs niet meer waar The Beatles concerteerden. Als ik het goed begrepen en bekeken heb, zijn The Beatles eind 1960 begonnen in de Indra. Vervolgens moesten ze in Kaiserkeller (Tanzpalast der Jugend)optreden, dat is nu de Grösse Frieheit. Niet al te lang daarna vertrokken de heren naar de Top Ten Club. En daarna was eind 1962 de fameuze Star-Club aan de beurt. Drie dagen voor het eerste optreden aldaar stierf de uitgetreden 5e Beatle Stu aan een mysterieuze vorm van hoofdpijn, waarschijnlijk een hersenbloeding.
I.p.v. een entreekaartje krijg je een heus "Beatlemania Passport", hetgeen onmiddellijk de Melkbrigadier in mij deed herleven, want dat zijn leuke dingen voor de mensen. Op de start-verdieping (want net als in het Guggenheim begin je boven en daal je naar beneden af) kun je dan ook nog voor 2 kwartjes je eigen fasie in je favoriete Beatle-hoofd laten fotograferen ter grootte van een pasfoto!
Voorzijde passport |
Inside passport |
Nou is woord club in Hamburg voor meerdere uitleg vatbaar, want dat kan in dit stukje Hamburg een spelonk met rode lampjes zijn, maar ook een oud stinkgebouw dat al tig keer van naam is gewijzigd om de volgende uitgaansformule te exploiteren. Met de vermaarde en grote Deutsche Gründlichkeit heeft dit museum een reconstructie proberen te maken van alle dagen dat The Beatles in hun oerformaties in Hamburg bivakkeerden en probeerden aan de bak te komen. En dat de jongens er kei hard voor moesten werken wordt al snel duidelijk. Soms tot 7 optredens per dag voor 30 dm per bandlid en dat dan ‘eight days a week’.
Tijdens de rondleiding vraag je je wel regelmatig af wat er van Hamburg was geworden als de Beatles lekker in Liverpool waren gebleven…
Sommige details zijn ook echt erbij gezocht om iets te hebben. Het is een beetje hetzelfde gevoel dat je krijgt in dit soort musea in Amerika, terwijl je weet dat er van elk relevant item waarschijnlijk maar 1 stuks is en dat dat zelfs redelijk ondeelbaar is (dé bril van Roy Orbison of Elvis).
Wat ik mij nooit gerealiseerd heb is dat het Beatles kapsel ("Pilzkopf"), het dragen van vooral zwarte -leren- kleding en het schoeisel (een combinatie van flamenco-schoenen en dameslaarsjes) resulteerden uit deze Hamburgse periode. En natuurlijk heeft het vele spelen ertoe bijgedragen dat de liedjes er goed inzaten op den duur en steeds perfecter werden. Maar misschien is Hamburg er ook wel weer debet aan geweest dat The Beatles zelden of nooit tourden en een hekel aan optredens hadden ontwikkeld.
Na een paar dagen had ik ‘t al wel een beetje gehad tussen al die ellende op de Reeperbahn, en ik kan me voorstellen dat bandjes in de jaren zestig ook een dergelijke aversie ontwikkelden, zeker onder invloed van de drank en peppers om tig per avond, tig keer week, maanden achtereen je nummer te moeten doen. Amfetamine was in Hamburg in die tijd zonder recept in elke apotheek verkrijgbaar, maar ook de combi van Preludin -een afslankmiddel- en bier deed wonderen, en dan was er nog Captagon en Pervitin; overigens ook een favoriet pepmiddel van Herman Brood.
Ik heb al eens eerder ergens betoogd dat ik van mening ben dat The Beatles de meest onderschatte band ter wereld is.
Het geeft een paar leuke en interessante boekjes over deze Beatles-wetenswaardigheden:
Net als in Groningen en in Austin geeft het veel cafés en vreettentjes, en het is in St. Pauli weliswaar goedkoper, maar allemaal mediocre en maar net binnen te houden, tenzij je de Teutoonse worst-keuken een warme maag toedraagt.
Toch een tip voor liefhebbers van een goed restaurant: Schauermann, Hafenstrasse 136-138. In de benedenstad van St. Pauli aan de Elbe.
Volgens de Marco Polo gids van Hamburg mag je ook Copper House ("Asiatische Erlebnis Küche" op nummer 37 in de Davidstrasse) op je lijstje zetten, een soort modernistische eet-zoveel-als-je-kunt formule, waarbij je je voer zelf moet halen bij de open-keuken. Voor mij hoeft dat helemaal niet, bovendien waren de vertoonde kookkunsten van de Chinese en Japanse koks weinig overtuigend.
N.B.
Filatelisten opgelet: wat er nog over is van het bestand postzegelwinkels in Hamburg is vooral op zaterdag gesloten. En het is aan te bevelen om eerst na te vragen wat men zoal aan titels voert want -net als in Nederland- de meeste winkels hebben zich op deelmarkten (vooral die Heimat) teruggetrokken. Ik had de hoop op een aanvulling van mijn collectie Zehnbogen gevestigd, maar bij de meeste geopende winkels werd ik aangekeken als ware ik een zonderling met een rare hobby.
Hamburg-Hotel IBIS 22-24 september 2011
updated 27 september